“Điểm đỏ”, “huyết mạch” trong Chiến dịch Điện Biên Phủ

Ngã ba Cò Nòi là điểm nối giữa đường số 41 (quốc lộ 6 ngày nay) với đường số 13 (quốc lộ 37 ngày nay), là một thung lũng hẹp và sâu, 2 bên là đồi đất, nằm ở tọa độ rất thuận lợi cho không quân Pháp đánh phá. Tất cả mọi hoạt động chi viện lực lượng vận chuyển vũ khí, lương thực, dân công... của quân Việt Minh từ Yên Bái sang, từ đồng bằng Bắc Bộ lên Điện Biên Phủ đều phải qua điểm nút ngã ba trọng điểm này. Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã nói: “Ngã ba Cò Nòi là một cửa ải, tất cả những người ra trận đều phải vượt qua”. Khẩu hiệu xuyên suốt của quân và dân ta trong Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ là “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”. 

Xác định được vai trò vị trí của ngã ba Cò Nòi, quân đội Pháp triệt để tập trung hỏa lực không quân đánh phá ác liệt, nhằm chặt đứt tuyến huyết mạch duy nhất lên Điện Biên Phủ. Theo thống kê, trung bình cứ 13 phút, địch lại ném bom bắn phá một lần, có ngày 300 quả bom phá, bom nổ chậm, bom napan, bom bướm đã được ném xuống đây.

Tổng đội Thanh niên xung phong đã giao nhiệm vụ cho Đội Thanh niên xung phong 40 trực tiếp bám trụ, phục vụ tuyến từ Yên Bái đến ngã ba Cò Nòi. Nhiều tấm gương dũng cảm, mưu trí, sáng tạo của lực lượng thanh niên xung phong đã được phát huy. Dưới mưa bom, bão đạn, lực lượng thanh niên xung phong ở ngã ba Cò Nòi vẫn hiên ngang, dũng cảm thực hiện nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước giao. Chiến dịch Điện Biên Phủ của dân tộc ta kết thúc thắng lợi có phần đóng góp quan trọng của lực lượng thanh niên xung phong nói chung, tại ngã ba Cò Nòi nói riêng. Máu của hàng trăm liệt sĩ thanh niên xung phong đã hi sinh anh dũng tại ngã ba lịch sử này tô thắm thêm trang sử vàng oanh liệt của Chiến thắng Điện Biên Phủ.

Để đời đời tri ân công ơn các liệt sĩ thanh niên xung phong đã chiến đấu, hi sinh vì nền độc lập tự do của Tổ quốc tại ngã ba Cò Nòi, ngày 21/4/2000, Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh và UBND tỉnh Sơn La đã khởi công xây dựng nhóm đài tưởng niệm liệt sĩ thanh niên xung phong tại ví trí “tọa độ lửa” năm xưa. Di tích Ngã ba Cò Nòi đã trở thành một điểm đến quen thuộc của nhân dân và du khách thập phương trong hành trình hướng về nguồn.

Cùng với “điểm đỏ” Cò Nòi, đèo Pha Đin là một trong những trọng điểm giao thông bị thực dân Pháp đánh phá vô cùng ác liệt. Quân Pháp biết nếu cắt đứt được tuyến đường huyết mạch này thì quân đội Việt Nam sẽ không có cơi hội giành chiến thắng tại Điện Biên Phủ. Chính vì vậy, đèo Pha Đin đã trở thành “tọa độ lửa”, “túi bom” hứng chịu những hình thức oanh tạc dữ dội bằng không quân của thực dân Pháp. Mỗi ngày quân Pháp cho máy bay tuần tiễn khu vực đèo hàng chục lần, thả hàng trăm quả bom, có ngày bị địch ném xuống hơn 16 tấn bom các loại hòng hủy diệt tuyến giao thông quan trọng này.

“Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”, ta đã đưa cả một hậu phương hùng hậu từ vùng tự do, vùng mới giải phóng, từ liên khu III, liên khu IV, Việt Bắc và Tây Bắc dồn hết sức người, sức của chi viện cho Điện Biên. Hàng vạn lượt dân công hỏa tuyến, thanh niên xung phong đã miệt mài băng qua đỉnh đèo Pha Đin huyền thoại, không tiếc máu xương, sẵn sàng hi sinh để thông trọn con đường nối liền hậu phương - tiền tuyến. Vách núi, đại ngàn nơi đây như luôn vang vọng những lời hiệu triệu cất lên từ sức mạnh tinh thần dân tộc:

Dốc Pha Đin chị gánh anh thồ

Đèo Lũng Lô anh hò chị hát

Dù bom đạn xương tan, thịt nát

Không sờn lòng, không tiếc tuổi xanh…

Dù bị  quân Pháp đánh phá ác liệt, đội hình phân tán nhưng với quyết tâm “thanh niên xung phong còn thì mạch máu giao thông luôn được giữ vững”, các đại đội thanh niên xung phong đã anh dũng vượt qua bom đạn, lao động hết mình, kiên cường bám trụ ngày đêm làm đường, sửa đường, rà phá bom mìn, đảm bảo thông đường, thông xe ra tiền tuyến. Suốt 48 ngày đêm ròng rã quân Pháp đã cho máy bay oanh tạc, tại đèo Pha Đin đã có hơn  8.000 thanh niên xung phong ngã xuống và hàng ngàn người đã để lại một phần thân thể của mình. Với lòng quyết tâm và tinh thần quả cảm, bộ đội, dân công và thanh niên xung phong vẫn giữ vững mạch máu giao thông, đảm bảo chi viện kịp thời cho Chiến dịch Điện Biên Phủ đến ngày toàn thắng.

Đèo Pha Đin là chứng tích góp phần làm nên thắng lợi oanh liệt của chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ - một trong những biểu tượng của tinh thần, sức mạnh Việt Nam để nhân dân cả nước, bạn bè quốc tế và những người bên kia chiến tuyến bày tỏ lòng ngưỡng mộ, tự hào.